جواب فعالیت های مطالعات نهم96|جواب فعالیت درس اول مطالعات نهم|جواب فعالیت های مطالعات اجتماعی نهم 95

۱ــ زمین و سه سیاره دیگر درونی منظومه خورشیدی (تیر، زهره، بهرام) چه تفاوتهایی دارند؟
زمین بزرگترین سیاره دربین سیاره های درونی است. تنها سیاره ای که بخش بزرگتری ازسطح آن را آب فراگرفته. تنها سیاره ای که درآن حیات( موجودات زنده) وجود دارد.

۲ــ سه تفاوت سیاره های درونی و بیرونی منظومه خورشیدی را بیان کنید (مدار گردش، جنس و ترکیب، قمر).

سیارات درونی:
الف)در مداریکوچکتر نزدیک به خورشید قرار دارند.وتناوب مداری کمی دارند.
ب)سیارات درونی بیشتر از سنگ ساخته شده‌اند.
ج)نسبت به سیارات بیرونی، کوچک‌تر و چگال‌ترهستند.
د) شمار ماه‌های این سیارات کم یا هیچ است و هیچ حلقه سیاره‌ای پیرامون آن‌ها وجود ندارد.
سیارات بیرونی:
الف)دوراز خورشید ودرمداری بزرگتر نسبت به خورشید قراردارند . وتناوب مداری بسیار زیادی دارند
ب)عمدتاً از گازهای مختلف ساخته شده‌است.
ج)از آن‌جا که این سیارات از گاز ساخته شده‌اند، دارای چگالی کم وبزرگترهستند.
د) غول‌های گازی به سرعت می‌چرخند و پیرامون خود دارای حلقه هستند و ماه‌های بسیاری نیز دارند.

۳ــ الف) پرسوجو کنید که آیا تاکنون در اکتشافات فضایی، اثری از حیات در نقاط دیگر فضا یافت شده است.
این سوال همواره ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. از آنجا که مواد شیمیایی ارگانیک همه جا پراکنده هستند، این احتمال وجود دارد که در چنین جهان بزرگی سیارات دیگری مانند زمین وجود داشته باشند و امکان حیات در آنها فراهم باشد. اما هیچکس نمیداند که چه چیزی سبب آغاز حیات روی کره زمین شده است.

ب) به نظر شما چرا در کاوشهای فضایی به تحقیق درباره سیاره مریخ (بهرام) بسیار توجه میشود؟
چون کاوشگران نشانه هایی از حیات دراین سیاره یافته اند.که چند مورد ازآنها عبارتنداز:
۱-گازمتان: این گاز نشانه حضور حیات است. متان در سیاره سرخ از این جهت مهم است که در زمین، ۹۵ درصد گاز متان از ارگانیسم‌های میکروبی متصاعد می‌شوند.
۲-وجود سنگ آهن: مریخ نورد ناسا نوعی سنگ آهن به نام «هماتیت» در سطح این سیاره یافته است که یک ماده ی معدنی مهم در ساختار زمین نیز می باشد
. ۳-وجودآب مایع: ه گفته پژوهشگران این آب احتمالا در لایه های نزدیک به سطح سیاره مذکور وجود دارد و ظاهرا بسیار هم شور است و می تواند برای گونه خاصی از میگوها به نام میمون دریایی مناسب باشد.
پژوهشگران تیم کاوشگر کنجکاوی با در نظر داشتن نتایج بدست آمده از تحقیقات ربات ها روی دما و رطوبت این سیاره دریافته اند که در برخی از شب های مریخی، شرایط به اندازه ای خوب بوده که نوعی شورآب در آن تشکیل شود.

۴ــ الف) با مراجعه به کتابهای علوم و نجوم یا پایگاههای اینترنتی، چند مورد از شگفتیهای کهکشانها و اجرام آسمانی، منظومه خورشیدی و سیاره زمین را استخراج کنید و در کلاس بخوانید.
برعهده دانش آموز

ب) به نظر شما، تفکر در این شگفتیها چه ارتباطی با موضوع خداشناسی دارد؟
نگاه پویا و پرسشگر به هستی و طبیعت، تلنگری است تا حقیقت جاودان را دریابیم؛ جهان آفرینش و نقش های بدیع و طرحهای زیبا و دل انگیز آن، کتاب فوق العاده بزرگی است که هر کلمه اش، دلیلی روشن بر وجود آفریدگار جهان است؛ جهان هستی بهترین و زیباترین کلاس خداشناسی و زبان گویای علم و قدرت و تدبیر الهی است.
پ) از معنی آیه ۵۷سوره غافر چه می فهمید؟
کسى که توانائى دارد این کرات عظیم و کهکشانهاى وسیع و گسترده را با آنهمه عظمت بیافریند، و اداره و تدبیر کند چگونه از احیاى مردگان عاجز و ناتوان خواهد بود؟ این جهل گروهى از مردم است که به آنها اجازه درک این حقایق را نمى دهد.

فعّالیت صفحه۶

۵ــ ایران در:
الف) نیمکره شمالی قرار دارد یا نیمکره جنوبی؟ نیمکره شمالی زیرا درشمال خط استوا قراردارد.
ب) درنیمکره شرقی قرار دارد یا نیمکره غربی؟ چگونه میفهمید؟ نیمکره شرقی .زیرا درشرق نصف النهارمبدأ قرار دارد.

۶ــ چند کرهٔ جغرافیایی به کلاس بیاورید. هر گروه با یک کره کار کند.
الف) مدار استوا، مدار قطبی شمال، مدار قطبی جنوب، مدار رأسالسرطان و مدار رأسالجدی را روی کره پیدا کنید و نشان دهید.
ب) نصف النهار مبدأ را پیدا کنید و درجه آن را بخوانید. امتداد نصفالنهار مبدأ را در آن سوی کره پیدا کنید و درجه آن را بخوانید . نصف النهار۱۸۰ درجه

فعّالیت صفحه۷

۷ــ به کمک معلم، چند کره جغرافیایی را به کلاس بیاورید؛ به طوری که هر گروه، یک کره در اختیار داشته باشد. سپس در
هر گروه:
الف) طول و عرض جغرافیایی یک مکان را که درجه آن صفر است، روی کره نشان دهید.
محل برخورد خط استوا و نصف النهار مبدأ( نقطه ای در اقیانوس اطلس).

ب) سه مکانی را که روی یک مدار قرار دارند، در نظر بگیرید و بگویید آیا این سه مکان عرض جغرافیایی یکسانی دارند؟ چرا؟ بله. چون هرسه نسبت به خط استوا به یک اندازه فاصله دارند.

پ) سه مکانی را که روی یک نصفالنهار قرار دارند، در نظر بگیرید و بگویید آیا این سه مکان طول جغرافیایی یکسانی دارند؟ چرا؟ بله .چون هرسه نقطه ازنصف النهار مبدأ فاصله یکسانی دارند.

۸ــ کاربرگه ٔ های شماره ۱و ۲را کامل کنید

فعّالیت صفحه۸

شهر مکه در کشور عربستان و در جنوب غربی ایران واقع است.
بنابراین، در ایران ما به سمت جنوب غربی نماز میخوانیم و هرگاه میخواهیم
جهت قبله را پیدا کنیم، ابتدا جهت جنوبرا جستوجومیکنیم و سپس
به سمت غرب متمایل میشویم. میزان تمایل ما به سمت غرب در نواحی
مختلف ایران فرق دارد. به نقشه روبه رو توجه کنید و از سه شهر مشهد،
بندرعباس و تبریز خطی به سمت خانه کعبه رسم کنید.
۹ــ مردم بندرعباس نسبت به ساکنان تبریز برای اینکه در جهت قبله قراربگیرند، بیشتر به سمت غرب متمایل میشوند یا کمتر؟
بیشتر

۱۰ــ در آدیس آبابا (اتیوپی) و قاهره، قبله در کدام سمت است؟
درآدیس ابابا دقیقاً به سمت شمال ، درقاهره به سمت جنوب شرقی

۱۱ــ با استفاده از یک نقشه جهان نما بگویید که در مالزی قبله رو به کدام سمت است؟ به سمت شمال شرقی

فعّالیت های فصل اول – درس دوم

۱ــ الف) در زندگی روزانه، ساعت واقعی چه کاربردی دارد؟ تعیین زمان طلوع وغروب خورشید وانجام فرایض دینی(شرعی)

ب) چرا از ساعت ر سمی استفاده میکنیم؟ مثال بیاورید.برای جلوگیری از ایجادناهماهنگی ها در پرواز هواپیماها، حرکت قطارها وکشتی و انواع مسافرت ها و کارهای اداری

۲ــ با توجه به نقشه مناطق زمانی، بگویید اگر کسی از تهران به پاریس سفر کند، باید ساعت خود را جلو بکشد یا عقب؟ چرا؟
عقب. زیرا نصف النهار پاریس درغرب نصف النهار تهران است ودیرتر درمقابل خورشید قرار می گیرد.

۳ــ اگر مسافری از تهران به توکیو (ژاپن) سفر کند، باید ساعت خود را جلو بکشد یا عقب؟ چرا؟
جــلو. زیرا نصف النهار توکیو درشرق نصف النهار تهران است وزودتر درمقابل خورشید قرار می گیرد.
فعّالیت درس۲(ص۱۳)

۴ــ اگر میانگین سرعت گردش زمین به دور خورشید در یک ثانیه ۳۰کیلومتر باشد، سرعت حرکتزمین به دور خورشید در یک ساعت چقدر است؟
۱۰۸۰۰۰کیلومتر درساعت ( ۳۰x60=1800×60=108000k/h)

۵ــ موقعیت سه شهر پاریس، لیبرویل و کیپ تاون را با توجه به دایره روشنایی در اول تیرماه و اول دی ماهتوضیح دهید.
درتیرماه خورشید به مدار رأس السرطان عمود می تابد .وطول روزها درآن طولانی وشب ها کوتاه است(تابستان نیمکره شمالی) که شهرپاریس دراین موقعیت قرارگرفته است. درست درهمین زمان درنیمکره جنوبی(شهرکیپ تاون) کوتاه ترین روزها وبلندترین شب های سال مشاهده می شود(زمستان نیمکره جنوبی). وبعداز گذشت ۶ماه عکس این حالت ها در دو نیمکره اتفاق می افتد.( به نقشه های ص۱۳ توجه شود).

۶ــ چرا در اول تیر ماه در ناحیه مدار قطبی شمال، طول یک روز ۲۴ساعت و به عکس در مدارقطبی جنوب، طول یک شب ۲۴ساعت است؟
چون خورشید به مدار رأس السرطان عمود می تابداز آنجا که در تابستانِ نیمکره شمالی کج شدگی محور چرخش زمین دقیقا” به سمت خورشید است. نیمکره شمالی کاملاً به سمت خورشید خم می شود ، نور خورشید به طور دائم به قطب شمال می تابد. وشش ماه غروب ندارد که به اصطلاح روز قطبی و یا تابستان قطبی معروف است.در این مدت قطب شمال در روشنایی روز ( بدون شب ) و قطب جنوب در تاریکی ( بدون روز ) قرار دارد. اما پس از ۶ ماه که نورخورشید به مدار رأس الجدی عمود می تابد ، عکس حالت بالا رخ می دهد ؛ یعنی در قطب شمال ، تاریکی و در قطب جنوب ، روشنایی روز حکم فرما خواهد شد.

۷ــ در روزهای پاییز که این درس را مطالعه میکنید چند نقطه از اتاقهای خانه تان را که تابش آفتابدر آنجا مشاهده میشود علامت بزنید. سپس این نقاط و موقعیت آفتاب را در فصل زمستان و بهارنیز مشاهده کنید.چه نتیجه ای میگیرید؟
درفصل تابستان که نورخورشید تمایل کمی دارد، کمتر به داخل اتاق ها می افتد .ولی درفصول پاییز وزمستان که نور خورشید تمایل بیشتری دارد، به سطح بیشتری از فضای اتاق می افتد.

پاسخ فعالیت های فصل دوم – درس۳

فعّالیت
۱ــ زیست کره برای حیات به هر یک از سه بخش سنگ کره، آب کره و هوا کره چه نیازی دارد؟ توضیح دهید.
الف)سنگ کره:
۱- ارتباط دهنده میان هواکُره، آب‌کُره و زیست‌کُره است. ۲-تأمین کننده خاک برای کشاورزی، چراگاه ، کشتزار لانه سازی و.. برای جانوران زیست کره

ب) آب کره:
۱- منشاء حیات درکره زمین هستند.۲-. گازها ی حل شده در اقیانوس‌ها مخزن گازهای کره زمین هستند. که برای ادامهٔ زندگی بسیاری از گونه‌های حیات در زیر آب، ضروری اند ۳- آب دریاها نقش مهمی در چگونگی آب و هوای جهان دارد. ۴-تعدیل کننده آب وهوا ی کره زمین است . که همه این موارد برای زیست کره لازم است.

ج)هوا کره :
۱- لایه‌ گاز اوزون پوششی است برای زمین در برابر پرتوهای فرابنفش آمده از خورشید. ۲- امکان جابجایی برخی گازهای ارزشمند مانند بخار آب را فراهم میکند. ۳- هواکره باعث می‌شود تاشهاب‌وارهای کوچک پیش از برخورد با زمین در آسمان بسوزند. ۴-هواکره در متعادل کردن دمای زمین هم موثر است. اگر چنین پدیده‌ای نبود، میانگین دمای زمین بجای ۱۵ درجهٔ سانتی‌گراد که اکنون است، باید ۱۸- درجه می‌شد که در این دما امکان پدیدار شدن زیست کره بسیار ضعیف بود. (در این پدیده که اثر گلخانه‌ای نام دارد گرمایی که از سطح زمین بیرون رفته‌است در میان مولکول‌های هواکره نگه داشته می‌شود. بخار آب، دی‌اکسید کربن، متان و اوزون از گازهای گلخانه‌ای اصلی در هواکرهٔ زمین اند. )

۲ــ آیات قرآن کریم را بخوانید و ارتباط آنها را با این درس توضیح دهید.
آیه ۲۹سوره شورا: در قران کریم ذر آیه ۲۹ سوره شوری می فرمایند(از نشانه های خداست آفرینش آسمان ها و زمین و جنبندگانی که در آنها خلق و پراکنده نموده است) می بینی که دراین آیه از جنبندگان و موجوداتی یاد شده که در آسمانها زندگی میکنند. پس بیرون از کره زمین هم موجودات زنده دیگری وجود دارند . اما در این باره که این موجودات زنده انسان اند یا نه قران سخنی نمی گوید.
دانشمندان در تحقیقات گسترده خود به دنبال پاسخ به این سؤال هستند که آیا موجودات زنده، نبات، اب، تمدن، در کرات دیگر وجود دارد یا نه؟ حضرت علی(ع) می فرمایند:” این ستارگان شهرهایی هستند مانند شهر های روی زمین و هر شهری با شهر دیگر با ستونی از نور مربوط می شود.”
آیه ۲۲ سوره بقره: اشاره به زمین ونیروى جاذبه‏اش که به شما اجازه حرکت و استراحت و ساختن خانه و لانه و تهیه باغها و زراعتها و انواع وسائل زندگى مى‏دهد، نعمت دیگرى است، هیچ فکر کرده‏اید که اگر جاذبه زمین نبود در یک چشم بر هم زدن همه ما و وسائل زندگیمان بر اثر حرکت دورانى زمین به فضا پرتاپ و در فضا سرگردان مى‏شد! سپس به نعمت آسمان مى‏پردازد و مى‏گوید:
«آسمان را همچون سقفى بر بالاى سر شما قرار داد» (وَ السَّماءَ بِناءً).
منظور از کلمه «سماء» همان جوّ زمین است، یعنى قشر هواى متراکمى که دور تا دور کره زمین را پوشانده، و طبق نظریه دانشمندان ضخامت آن، چند صد کیلومتر است. اگر این قشر مخصوص هوا که همچون سقفى بلورین، اطراف ما را احاطه کرده نبود، زمین دائما در معرض رگبار سنگهاى پراکنده آسمانى بود و عملا آرامش از مردم جهان سلب مى‏شد.

۳ــ جدولی با دو ستون رسم کنید: الف) کوهستانها و ٔ دامنه آنها، ب) جلگه ها و دشتها. سپس، به طورگروهی موارد
استفاده و بهره برداری انسان از هر یک را در همان ستون فهرست کنید.
عنوان
نحوه استفاده وبهره برداری انسان
کوهستان ها ودامنه ها
الف)پوسته زمین ، ترکیبی است از مناطق مسطح و صاف و همچنین کوهها و دره ها که شرایطی مناسب را برای زندگی بشر و سایر موجودات زنده فراهم کرده است. پوسته خارجی زمین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتر ضخامت دارد و پدیده های زمین شناسی بر روی این پوسته خارجی بوجود آمده است متناسب با هر برجستگی بر روی زمین ، یعنی کوه ، در عمق زمین یک فرو رفتگی نیز وجود دارد. این فرورفتگی در لایه زیرین زمین ، چون ریشه ای عمیق ، تکیه گاه کوه است.
ب)محیط مساعدی برای تنوع و تکامل موجودات است .
ج) معادنی ارزشمند دارند که وجود این معادن برای زندگی بشر لازم و ضروری است .
د) وجود کوهها سبب می شود که از شدت وزش باد برای تخریب نقاط صاف و هموار کاسته شود .
ه)کوهها ، حرکات پوسته زمین را در مقابل جزر و مد ناشی از جاذبه ماه به حداقل می رسانند. اگر کوهها نبود ، جزر و مد عظیمی در پوسته خاکی زمین به وجود می آمد که ممکن بود زمین وساکنان آن را ازبین ببرد .
و) مهم ترین فایده کوهها ،این خیمه های سر به فلک کشیده ، نگهبانی انسانها و موجودات زنده از تکانها و لرزشهای مداوم زمین است.
ز) عامل پیدایش طبیعت سرسبز است و همه اینها از تدبیر خداوند حکیم حکایت می کند.
جلگه ها ودشت ها
الف)راحتی وآسان بودن حمل ونقل وراه سازی
ب) داشتن خاک های غنی وحاصلخیز
ج) اعتدال آب وهوا
د) رونق اقتصادی وکشاورزی

۴ــ گفتوگو کنید و دلیل و مثال بیاورید: به نظر شما امروزه انسان بیشتر زندگی خود را با ناهمواریهای زمین انطباقمیدهد یابرعکس، ناهمواریها را برای مقاصد خود تغییر میدهد یا هر دو؟ میزان دستکاری و دخالت انسان درمحیطهای طبیعی نسبت به گذشته بیشتر شده است یا کمتر؟ چرا؟
درگذشته بیشتر انسان ها خود را با طبیعت منطبق می کردولی به مرور زمان براثر افزایش جمعیت و وتنوع نیازها ، انسانها شروع به دستکاری طبعت نمودند.وتغییر دادن ناهمواریها توسط انسان با هدف بهر برداری از منابع سطحی یا زیر زمینی انجام می شود . انسان تا نیروی اندیشه ی خود و با استفاده از ابزارهای گوناگون مانند ماشین آلات و مواد منفجره ناهمواریها را تغییر می دهد . نمونه هایی از اقدامات انسان که موجب تغییراتی در شکل ظاهر ی زمین می شوند عبارتند از :راه سازی، شهرسازی، ایجاد سدها تونل ها و… .

۵ــ به تصاویر بالا دقت کنید و توضیح دهید که در هر یک، انسان چگونه ناهمواریها را تغییر داده است.

پاسخ فعالیت های فصل دوم- درس ۴

۱ــ متن را بخوانید.
الف) چرا آب دریای احمر بسیار شورتر از آب دریای شمال است؟ ۱- درمنطقه گرم وخشک واقع شده است .۲- تبخیرشدید ۳-وزش بادهای گرم وخشک صحرای افریقا
ب)به نظر شما برای تهیه آب شیرین از اقیانوسها باید به کدام اقیانوسها بیشتر توجه کرد؟ چرا؟ به اقیانوس هایی که آب شور دارند.زیرا درعملیات جدا سازی آب از نمک معمولا نمک در دریا باقی می ماند. واین موجب بدتر شدن اب های شیرین میشود مکش آب دریا به درون دستگاه ها بچه ماهی ها و فیتو پلانکتون ها را از بین می برد و به زنجیره ها ی غذایی آسیب می رساند. مشکل دیگر این است که باز گرداندن شوراب تولید شدهبه دریا به موجودات زنده ی اقیانوس آسیب می رساند. شاید بتوانیم از شدت تأثیرهای مخرب بکاهیم اما این کار نیز باعث بالا رفتن هزینه ها می شود.

توضیحات تکمیلی: چرا آب آشامیدنی مان را با شیرین کردن آب شور اقیانوس تأمین نکنیم؟
از نظر مقدار و حجم،۲/۹۷درصد از آب های موجود در سیاره ی زمین در اقیانوس ها و دریاها انباشته شده اند(شور) و فقط ۸/۲درصد از آب ها(شیرین۱) به شکل رودها۰۰۰۱/۰درصد، یخچال ها۱۵/۲درصد، دریاچه ها ۰۱۷/ درصد، آب موجود در اتمسفر۰۰۱/۰درصد و آب موجود در خاک ها۰۰۵/۰درصد، آب های زیرزمینی ۶۲/۰درصد و… می باشند. متأسفانه برای مصرف این مقدار آب نیز محدودیت هایی هست،زیرا از ۸/۲درصد آب های شیرین جهان، ۱۵/۲درصد از آن ها به شکل یخ در یخچال های قطبی و کوهستانی قرار دارند و کمتر از ۶۵/۰درصد از این آب ها در دسترس است.
حتی با همه ی آبی که در اقیانوس های دنیا وجود دارند، از راه نمک زایی تنها می توانیم کم تر از نیم درصد از نیاز انسان به آب شیرین را تأ مین کنیم. نیاز سالیانه ی آدمی در حدود ۴۰۰۰کیلومتر مکعب آب شیرین است. با این که آب کافی برای همه وجود دارد، اما کمبودهای محلی در حال فزون شدن اند.
پس چرا نمی کوشیم با نمک زدایی آب دریاها این کمبود ها را برطرف کنیم و عطش نیاز روز افزون جامعه ها را فرو نشانیم؟
مشکل این است که شیرین کردن آب دریا به مقدار زیادی انرژی نیاز دارد. نمک به آسانی در آب حل می شود وپیوندهایی نیرومند ایجاد می کند که درهم شکستن شان دشوار است. هم انرژی و هم فناوری مورد نیاز برای نمک زدایی هزینه ی زیادی دارند و به همین دلیل این فرایند بسیار گران تمام می شود. البته بسته به دستمزد نیروی کار و قیمت انرژی در جاهای مختلف این هزینه ها متفاوت است(در آمریکا از ۱ تا بیش از ۲ دلار).
بهایی که برای آب شیرین رودخانه یا چاه می پردازیم از یک دهم این قیمت هم کمتر است، حتی کشاورزان از این هم کمتر پرداخت می کنند. اما این فاصله در حال کاهش است، زیرا کم کم هزینه یافتن منابع آب های تازه زیرزمینی و یا احداث سدهای جدید رو به افزایش اند. واین مسأله موجب می شود نمک زدایی به عنوان یکی از راه های تأمین آب آشامیدنی مطرح شود.
بر اساس آمارهای اتحادیه ی بین المللی نمک زدایی در سال ۲۰۰۷، ۱۳۰۰۰ کارخانه آب شیرین کن در سراسر جهان فعال بوده اند که در حدود۶/۵۵میلیارد لیتر آب شیرین در هر روز تولید کرده اند. بسیاری از این کارخانه ها درکشورهایی مانند عربستان سعودی کار می کنند. در این کشورها انرژی بهای اندکی دارد.
اما چگونه با استفاده از انرژی آب از نمک جدا می شود؟
برای شکستن پیوندهای آب شور دو راه اساسی وجود دارد؛ تقطیر گرمایی و جدایش غشایی.
۱- تقطیر گرمایی: در این شیوه از گرما برای تبخیر آب استفاده می شود وپس از بر جای ماندن نمک، بخار آب چگالیده و بر اثر سرمایش به آب تبدیل می شود.
۲- جدایش غشایی: معمول ترین شیوه است که روش اسمز وارون نام گرفته است. در این روش با گذراندن آب دریا از میان یک پرده ی نیمه تراوا نمک از آن جدا می شود. این فناوری نسبت به روش اول انرژی کمتری مصرف می کند.
هزینه های زیست محیطی نمک زدایینمک زدایی هزینه های زیست محیطی نیز دارد.
شاید بهترین راه این باشد که منابع آب شیرین را عاقلانه تر مورد استفاده قرار دهیم،ولی با این روند افزایش جمعیت جهان باز ناچاریم که به نمک زدایی بیشتر توجه کنیم.
۱- آب شیرین یعنی آبی که میزان نمک های بسیار کم باشد
*برگرفته از فصلنامه علمی، کمک آموزشی و خبری علوم زمین شماره ۱۵ پاییز۱۳۸۸

۲ــ با توجه به نقشه بگویید نیوفوندلند و شرق ژاپن، که از مناطق مهم ماهیگیری جهان هستند، در محل تلاقی کدام
جریانهای دریایی قرار دارند؟ جریان های آب سرد اُیاشیو و آب گرم کوروشیو.

۳ــ چرا سفر به اعماق اقیانوسها دشوارتر از صعود به قله هاست؟ چند دلیل ذکر کنید.
الف) فشار فوق العاده زیادی است که می تواند موجب متلاشی شدن بافت های نرم شود. برآوردها نشان می دهد که فشار خردکننده اعماق معادل هشت تن به ازای هر اینچ مربع است و این میزان حدود هزار مرتبه بیشتر از فشار استاندارد جو است که بر سطح آب وارد می شود. (هر اینچ معادل ۲٫۵۴ سانتی متر است)
ب) درجه حرارت آب نیز در اعماق بین ۱ ـ تا ۴ درجه سلسیوس متغیر است. این شرایط فیزیکی می تواند موجودات را محدود کند. چطور؟ حفظ حالت مایع در سلول ها بسیار مهم است، زیرا همه پیغام ها و سیگنال های عصبی و در عین حال مواد غذایی و… فقط تحت این شرایط مخابره و منتقل می شوند. سلول های همه حیوانات برای حفظ حالت مایع توسط غشاهای چرب احاطه شده اند؛ اما درجه حرارت پایین اعماق دریا و فشار فوق العاده زیاد باعث می شود که سلول ها حالت مایع خود را از دست بدهند و چربی آنها به شکل جامد دربیاید.
ج)کمبود نورخورشید
د) کمبود غذاو اکسیژن به دلیل کمبود جلبک ها وگیاهان
۴-کاربرگه
۵ــ دربارهٔ نسبت خشکیها و آبهای کرهٔ زمین فکر کنید و بگویید اگر چنین نسبتی بر عکس میشد، چه اتفاق هایی میافتاد؟
آب که درحالت معمولی جزء منابع تجدید پذیراست. در صورت معکوس بودن این نسبت ، آب تبدیل به یک منبع غیرقابل تجدید می شد .بنابر این حیات( زندگی ) درکره زمین نابودمی شد

۶ــ الف) خبر بالا را بخوانید. این خبر از چه جنبه هایی مهم است؟ اتفاق نظر مردم جهان برای حفظ منابع آبی جهان وموجودات دریایی

ب) برخی از کشورهای قدرتمند در برابر یک توافق بین المللی برای حفاظت و کنترل اقیانوسها مقاومت میکنند و چندان با این کار موافق نیستند. به نظر شما چرا؟ چون این کشورها باتوجه به قدرت نظامی واقتصادی که دارند، با این نوع قراردادها فقط میخواهند دست ملت های ضعیف را از این منابع کوتاه کنند.
۸ــ به نقشه توجه کنید.
=در دی ِ ماه استانبول سردتر است یا لنینگراد؟ چرا؟ لنینگراد. زیرا نسبت به استانبول از استوا دورتراست.
=سه شهر برگن، استکهلم و لنینگراد تقریباً در یک عرض جغرافیایی قرار دارند اما میانگین دمای این شهرها در دی ماه متفاوت است. چرا؟ زیرا تحت تأثیر عوامل مختلفی چون جریان های دریایی و وزش بادها قراردارند.

=هرچه از شهرهای نواحی داخلی به سمت شهرهای مجاور اقیانوس میرویم، سرمای زمستان ……کاسته…… میشود.

۹ــ به تصویر صفحه ٔ قبل توجه کنید. لایه ازن در کدام بخش هواکره قرار دارد؟ استراتوسفر( یوش سپهر)

آیا میتوانید در یک جمله بگویید فایدهٔ ٔ لایه ازن چیست؟ در این باره پرسوجو کنید.
توضیح : ازن یک گاز نامرئی است که جنس آن از اکسیژن است و این لایه سرتاسر کره زمین در طبقات بالای اتمسفر قرار دارد و فاصله آن از سطح زمین ۱۵ تا ۴۰ کیلومتر است . ضخامت این لایه فقط ۳ میلیمتر است . البته ضخامت آن یکنواخت نیست و در استوا که خورشید مستقیم می تابد ضخیمتر و در قطبها نازکتر است .برخی از مواد شیمایی باعث سوراخ شدن لایه ازون می شود و آن را از بین می برد مثل هیدرو فلوئور کربن که در برخی از یخچالها بخصوص مدل قدیمی وجود دارد و یا و متیل برمید که در آفت کشهای کشاورزی استفاده می شود.
فواید لایه ازون :
* لایه ازون مانند سایبانی برای زمین مانع عبور پرتو های زیان آورخوشید یعنی همان اشعه ماورای بنفش می شود
*اگر این پرتوها به زمین برسد باعث سرطان پوست و بیماریهای چشمی مثل آب مروارید می شود .
* به گیاهان هم آسیب می رسد .
*اگر مقدار پرتوها زیاد باشد ، موجودات دریایی میکروسکوپی که غذای ماهیها هستند هم از بین می رود .

۱۰ــ الف) چرا کوهنوردان در ارتفاعات زیاد ممکن است با مشکلات تنفسی روبه رو شوند؟
در ارتفاعات بالا ، تراکم هوا تغییر می کند – هوا رقیق می شود. هوای رقیق به همان اندازه هوای بسیار فشرده و متراکم سطح دریا غنی از اکسیژن نمی باشد. در قله کوه اورست ، بیش از ۸۸۴۰ متر بالای سطح دریا ، فشار اتمسفری یک سوم فشار اتمسفری سطح دریاست.
ب) چرا در هواپیما، قبل از شروع پرواز، نحوهٔ استفاده از ماسک اکسیژن به مسافران آموزش داده میشود؟ به علت تغییر فشار هوا در ارتفاعات بالا

ب) دقت کنید و بگویید چه کارها و فعالیتهایی در محیط زندگی شما موجب آلودگی هوا میشود؟ ۱-صنایع وکارخانجات ۲- اتومبیل ها۳-فعالیت های گرمازایی و یا سرمازایی خانواده ها

پاسخ فعالیت های فصل سوم – درس۵

پاسخ فعالیت های فصل سوم – درس ۵

۱ــ با توجه به نقشه صفحه پیش و با مراجعه به یک اطلس، بگویید که:
الف) جنگلهای بارانی استوایی در کدام قاره ها و کشورها، وجود دارند؟
قاره آسیا(کشورهای اندونزی، مالزی، چین، کره کشور های هند وچین) –
قاره افریقا( کنگو، نیجریه، افریقای مرکزی) –
قاره امریکا( برزیل،کشورهای امریکای مرکزی و…)

ب) کدام کشور، بیشترین وسعت جنگلهای بارانی استوایی را دارد. برزیل

۲ــ الف) با توجه به نمودار بالا بگویید کدام زیست بوم در جهان، بیشترین میزان ترکیبات آلی و کدام زیست بومها کمترین میزان ترکیبات آلی را تولید میکنند؟ جنگل های بارانی استوایی
بیشترین میزان ترکیبات آلی و توندرا کمترین میزان ترکیبات آلی را تولید می کنند.

ب) با توجه به دانسته های خود از فصل قبل، (دربارهٔ آب و هوای مناطق جهان) علل این بیشترین میزان و کمترین میزان را توضیح دهید.
جنگل های بارانی استوایی:باران فراوان، دمای بالا، استفاده زیاد از نورخورشید و خاک های بسیار غنی وحاصلخیز
توندرا : کمبود باران، زمین یخ بسته ، سرمای بسیار شدید و کمبود خاک

۵ــ فرض کنید قرار است به شما یک سفر رایگان همراه با گروهی از گردشگران طبیعت (اکوتوریست)جایزه بدهند. کدام زیست بوم را برای سفر انتخاب میکنید؟ چرا؟ جواب برعهده دانش آموز

۶ــ به طور گروهی یک بروشور مسافرتی برای یکی از زیست بومها تهیه کنید.
روی بروشور، یک پیام جالب برای ترغیب گردشگران به مسافرت به آنجا بنویسید و چند تصویر جذاب از گیاهان یا جانوران آن ناحیه روی آن بچسبانید یا نقاشی کنید.
در بروشور درباره آب و هوا، جانوران و گیاهان آن منطقه مطالبی بنویسید و به مسافران توصیه کنید که برای بازدید از آن منطقه، چه وسایل یا لباسهایی به همراه داشته باشند.
جواب برعهده دانش آموز

پاسخ فعالیت های فصل سوم – درس۶

با توجه به نقشه
۱ــ نواحی جنوب شرقی آسیا، استرالیا و آفریقای مرکزی را از نظر تعداد گونه های در معرض خطر با کانادا و اروپای شمالی مقایسه کنید.
در کشورهای گروه اول(جنوب شرقی آسیا، استرالیا و آفریقای مرکزی) تعداد گونه های درمعرض خطر بسیار بیشتر از کانادا واروپای شمالی است.

۲ــ سه کشور را نام ببرید که بیش از ۳۰۰گونه در معرض خطر دارند.
ایالات متحده امریکا، استرالیا و اندونزی

دو کشور نام ببرید که کمتر از۵۰گونه در معرض خطر دارند. شیلی، انگلستان و قزاقستان

۳ــ چرا در صحرای آفریقا تعداد گونه های در معرض خطر بسیار کم است؟
چون در صحرای افریقا تعدادو تنوع گونه های جانوری کم است.

۴ــ نظر افراد را در ستون های بالا بخوانید. شما با کدام دیدگاه موافقید؟ چرا؟ گفت وگو کنید. برعهده دانش اموز

۵ــ جدولی با دوستون رسم کنید. در یک ستون فواید و اهمیتهای جنگلهای آمازون و در ستون دیگر، علل تخریب آنها
را فهرست کنید.
فواید واهمیت جنگل های آمازون
علل تخریب
۱-در جنگل‌ها انواع قارچ‌ها، میوه‌ها و حتی ساقه‌های گیاهان و درختان دیده می‌شود که غذای عده زیادی از انسان‌ها را تشکیل می‌دهند.
۲-درختان جنگل گازدی اکسید کربن هوا را دریافت می‌کنند و طی عمل فتوسنتز، آن را تبدیل به اکسیژن می‌کنند.
۳- چوب درختان جنگلی در ساختمان سازی، تهیهٔ کاغذ و تهیهٔ وسایل منزل کاربرد دارد.
۴-سایه درختان جنگل‌های انبوه، هر آدمی را از گرمای طاقت فرسا نجات می‌دهد!
۵-اعتدال آب وهوا.
۶- جلوگیری از آلودگی آب وهوا
۱- افزایش جمعیت
۲-گرمایش جهانی
۳-آتش سوزی های عمدی ویا سهوی ایجاد شده توسط انسان.
۴-عقب نشینی یخ ها در رشته کوه های آند و ایجاد خشکسالی شدید در آمازون.
۵- استفاده های صنعتی وتجاری
۶- پاکسازی زمین ها برای پرورش دام و کشت علوفه برای دام هاو محصولات کشاورزی
۷- احداث سکونت گاه هاو جاده های بین جنگلی

۶ــ فرض کنید به کشور برزیل سفر کرده و جنگلهای آمازون را دیده اید. یک کارت پستال درست کنید و روی آن تصویر یک منظره یا یک گونه گیاهی و جانوری این ناحیه را بچسبانید. کارت را برای یک دوست بفرستید.

۷ــ الف) واکنش و احساس شما نسبت به تصاویر مربوط به شکار فیلها و اشیای تزیینی چیست؟ آیا ما واقعاً به این اشیا
نیاز داریم؟ خیر فقط وسایلی لوکس وتجملی هستند

ب) برخی از طرفداران محیط زیست، استفاده از وسایل تزیینی یا اشیایی مثل عاج را که در آنها از اعضای بدن جانوران استفاده شده است، تحریم کرده اند و آنها را نمیخرند. نظر شما در این باره چیست؟
– متوقف کردن بازار خرید و فروش عاج فیل
– قانونمند کردن تجارت عاج فیل در جهان سبب کم شدن تجارت غیر قانونی آن و از بین رفتن نسل فیل هامی شود. مانند اجازه فروش عاج فیل هائی که در اثر عوامل طبیعی کشته شده و یا دراثر وحشی شدن و دیوانگی با گلوله محافظان محیط زیست از پای درآمده اند، داده شود.

پاسخ فعالیت های فصل چهارم – درس۷

فعالیت های فصل چهارم – درس۷
۱ــ جدول بالا را کامل کنید و به جای نقطه چینها عوامل طبیعی را که مانع جذب جمعیت میشوند، بنویسید.
آب وهوای بسیارگرم ویا بسیارسرد، پوشش گیاهی فقیر، رشته کوه های بسیاربلند، نمکزارها وشن زارها، باران کم وناکافی، نبود ویا کمبود منابع ومعادن زیرزمینی

۲ــ با استفاده از نقشه پراکندگی جمعیت و جدول بالا، ابتدا نوع تراکم جمعیت (زیاد یا کم) را در مکانهای زیر مشخص کنید و سپس با توجه به دانسته های خود از سال گذشته علت این نوع تراکم را در هر کشور بنویسید.

بنگلادش ( زیاد . علت:آب وهوای گرم ومرطوب،خاک حاصلخیز، باران فراوان و رودهای پرآب ) ،
ژاپن ( زیاد. علت:آب وهوای گرم ومرطوب،خاک حاصلخیز، باران فراوان و پیشرفت علم وصنعت )،
لیبی وچاد ( کم. علت: آب وهوای گرم وخشک، باران کم، نامناسب بودن خاک، تبخیرشدید) ،
سیبری ( کم . علت :آب وهوای بسیارسرد وخشک، کمبود باران )
آلمان (زیاد . علت: آب وهوای معتدل، خاک های حاصلخیز، سرزمین های پست وهموار، باران فراوان،پیشرفت علم وصنعت) ،
استرالیا( کم . علت : سرزمین خشک وکم باران، خاک های نامرغوب) ،
کانادا ( کم . علت: آب وهوای سرد، بارندگی کم، زمین های یخ بسته وسیع)

۳ــ پرجمعیت ترین کشورهای جهان را به ٔ ترتیب از رتبه ّ اول تا هفتم پرس وجو کنید و با بیان تعداد جمعیت آنها در کلاس بخوانید.
کشور
چین
هند
ایالات متحده
اندونزی
برزیل
پاکستان
نیجریه
جمعیت
۱,۳۵۰,۰۰۰,۰۰۰
۱,۲۶۰,۰۰۰,۰۰۰
۳۳۰,۰۰۰,۰۰۰
۲۵۰,۰۰۰,۰۰۰
۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰
۱۸۵,۰۰۰,۰۰۰
۱۶۵,۰۰۰,۰۰۰
پاکستان: ۱۸۵۰۰۰۰۰۰ == و نیجریه ۱۶۵۰۰۰۰۰۰

۴ــ همفکری کنید و به طور گروهی جدولی با دو ستون رسم
کنید. الف) فهرستی از عواملی را که موجب میشود یک
مکان مهاجرپذیر باشد، در یک ستون بنویسید. ب) فهرستی از
عواملی را که موجب میشود یک مکان مهاجرفرست باشد،
در ستون دیگر بنویسید.
عوامل مهاجرپذیری(جذب جمعیت)
عوامل مهاجرفرست( دفع جمعیت)
۱-امکان کارو کسب درآمد
۲-آب وهوای مناسب
۳-آب کافی
۴-امکانات تفریحی ورفاهی
۵- رشد وتوسعه حمل ونقل وارتباطات
و….

۱-بیکاری ونبود کسب وکار
۲-جنگ و نا امنی
۳-خشکسالی های پی در پی
۴-نبود امکانات رفاهی وتحصیلی
۵- آب وهوای نامساعد
و….

۵ــ آیا در کلاس شما افرادی هستند که خود یا خانوادهشان از
شهر یا روستای دیگری به شهر یا روستای شما مهاجرت کرده
باشند؟ دربارهٔ دلایل مهاجرت آنها (چه در مبدأ و چه در مقصد)
پرس وجو کنید. برعهده دانش آموز

۶ــ به نظر شما، چرا بعضی از کشورها مقررات سختی برای
ورود مهاجران خارجی به کشورشان وضع میکنند؟
-به علت نفوذ فرهنگ ها واعتقادات مهاجران ودر خطر قرار گرفتن فرهنگ خودی
– فشار به منابع رفاهی واقتصادی
– پایین آمدن امنیت اجتماعی
– ….

پاسخ فعالیت های فصل چهار م – درس ۸

۱ــ با توجه به نقشه و مراجعه به یک اطلس از هر یک از چهار گروه شاخص توسعه انسانی (خیلی بالا، بالا، متوسط، و کم) دو کشور نام ببرید .
خیلی بالا:(استرالیا،امریکای شمالی، اروپا )-
بالا:(ایران،برزیل، عربستان وروسیه ) –
متوسط:(چین،هند ومصر) –
کم(افغانستان،پاکستان و سودان )

۲ــ نمودار الف و شکل ب را توضیح دهید.
در۲۰سال اخیر توسعه انسانی درایران ازسال۱۹۸۰تا۲۰۱۱ همواره سیر صعودی داشته و ایران را دربین کشورهای منطقه در رتبه دوم قرارداده ولی ازسال ۲۰۱۱ به بعد این توسعه به دلیل تحریم های بین المللی توسط کشورهای قدرتمند ، مخصوصاً تحریم نفتی ثابت مانده است.

۳ــ الف) با توجه به جدولها، چند کشور ثروتمند و چند کشور فقیر وچند کشور با درآمد متوسط نام ببرید.
ثروتمند :لوکزامبورگ ..نروژ..قطر
فقیر..افعانستان .نیجر ..مالاوی.
متوسط…امریکا..سنگاپور..امریکا

ب) در جدول میزان تولید ناخالص داخلی، تعداد ارقام مربوط به میزان تولید کشورها به ترتیب از رتبه ١تا
١٧٧چه تغییری میکند؟ توضیح دهید. بر عهده دانش آموز

۴ــ گفت وگو کنید: به نظر شما کشورهایی که اقتصاد و درآمد آنها برپایه فروش مواد اولیه و خام مانند نفت است، در حال و آینده با چه مشکلاتیروبه رو میشوند و چه تغییراتی باید در اقتصاد خود ایجاد کنند؟
اتمام مواد اولیه و نفت خام ..کاهش درامد .وابستگی اقتصادی .سیاسی..دخالت بیگانگان …..باید سعی شود تا از اقتصاد متکی به تک محصولی بودن خارج شده و تولیدات عیر نفتی را جایگزین و مبنای اقتصاد و درآمد قرار داد

۵ــ سواد و آموزش نقش مهمی در پیشرفت یک کشور دارد. در گروه خود، فهرستی از مشکلاتی را که مردم یک کشور در
اثر پایین بودن سطح سواد و محروم بودن از آموزش با آن مواجه میشوند، تهیه کنید و بخوانید.
مشکلات اقتصادی .سیاسی..فرهنگی..نداشتن نیروی جوان و متخصص فعال و کارامد .عدم پیشرفت کشور..نا آگاهی از اوصاع کشور و جهان. .دخالت بیگانگان ..استثمار توسط کشورهای قدرتمند.

۶ــ با توجه به آموخته های سال پیش، چند دلیل برای اینکه چرا قارهٔ آفریقا بیشترین کشورهای دارای متوسط طول عمر پایین
را دارد، بیان کنید.
جنگهای داخلی .کمبود مواد عذایی.فقر ..خشکسالی ..کمبود بهداشت و امکانات پزشکی ..شیوع عوامل بیماریزا

۷ــ دربارهٔ ٔ علل و عوامل نابرابری و توسعه انسانی در جهان گفت وگو کنید. به نظر شما کدام عوامل مهمترند؟ چرا؟
عوامل داخلی .زیرا اگر مردم یک کشور سواد و آگاهی خود را افزایش و باورهای علط را کنار گذاشته و استعدادها و فرهنگ خود را فراموش نکرده و ایمان و بتور..پشتکار.وحدت .مشارکت دو طرفه بین ملت و حکومت باشه هرگز اجازه دخالت بیگانگان به کشور داده نخواهد شد و همین باعث رشد و ترقی کشورشان میگردد.

بخش تاریـــــــــخ

فعالیت های فصل پنجم – درس ۹

فصل پنجم – درس۹

۱ــ کاربرگه شماره ( )٧را انجام دهید.

۲ــ پس از مطالعه متن توضیح دهید که با تأسیس حکومت صفوی، چه تغییرات مهم سیاسی، اجتماعی و مذهبی در ایران
ایجاد شد؟
تغییرات سیاسی :تشکیل حکومت واحد و قدرتمند – دفع دشمنان خارجی(عثمانی ها و ازبکان)
مذهبی:رسمی شدن مذهب تشیع و ایجاد وحدت دینی
اجتماعی:ایجاد وحدت بیشتر در کشور.

۳ــ الف) کدام شهرها پایتخت صفویان بودند؟ نام ببرید.
تبریز- قزوین – اصفهان

ب) علت تغییر پایتخت های صفویان را توضیح دهید.
شاه اسماعیل صفوی تبریز را به پایتختی برگزید تا هم به مرکز قدرت معنوی خاندان خود در اردبیل نزدیک باشد و هم از جایگاه استقرار پیروان و فداییان پرشور خود ، ایلهای ترکمان شیعی مذهب در سرزمین آناتولی ، فاصله زیادی نداشته باشد.
مهمترین علل انتقال پایتخت از تبریز به قزوین :
۱ . نا مناسب بودن موقعیت جغرافیایی تبریز .
۲ . وجود عثمانی ها در غرب و نزدیکی آنها به پایتخت .
۳ . قرار گرفتن شهر تبریز در مسافت دوری از شرق جهت سرکوب ازبکان .
۴ . واقع نشدن شهر تبریز در مرکز امپراطوری صفوی .
۵ . مناسب بودن موقعیت جغرافیایی واستراتژیکی شهر قزوین نسبت به تبریز .
۶ . عدم تهدید پایتخت در قزوین از سوی عثمانیها یا ازبکان .
۷ . علاقهُ شاه طهماسب برای تغییر دادن پایتخت .
یکی از نکات مهمی که در انتخاب قزوین به پایتختی مورد توجه شاهان صفوی قرار نگرفته بود مشکل کم آبی قزوین بود. مشکل کمبود آب قزوین از یک سو، و محاسن شهر اصفهان از سوی دیگر، در آن زمان موجب شد که شاه عباس پایتخت خود را به اصفهان منتقل سازد. اصفهان از آب فراوان زاینده‌رود برخوردار و دارای مرکزیت جغرافیایی در ایران بود همچنین در مسیر راههای بزرگ بازرگانی قدیم مانند دمشق و حلب در غرب ، و سمرقند و بخارا در شرق ، قرار داشت . علاوه بر این ، فراهم بودن شرایط اقتصادی (راه) ، سیاسی (مرکزیت) و کشاورزی (آب زاینده رود) اصفهان موجب شد که این شهر در ادوار مختلف به عنوان پایتخت ایالتی (در دوره آل زیار) و پایتخت حکومتی (در دوره سلجوقیان) انتخاب شود.

۴ــ دلایل سیاسی و نظامی ضعف و فروپاشی حکومت صفوی چه بود؟
بی کفایتی شاهان بعد از شاه عباس
دور نگه داشتن و عدم تربیت صحیح شاهزادگان
مالیات های سنگین
حمله محمود افغان
خرافاتی بودن شاه سلطان حسین
دخالت درباریان سودجو در امور

۵ــ الف) آثار و نتایج اقدام های اداری و نظامی شاه عباس اول را توضیح دهید.
تجهیز سپاه به توپ و تفنگ توسط برادران شرلی:به دفع عثمانی ها و ازبکان و حکام یاغی پرداخت و نواحی اشعال شده را بازپس گرفت .ایجاد نیروی ارتش جدید (شاهسون)که با این کار خود را از خطر حمله احتمالی بقایای قزلباش رهانید.

ب) کاربرگه ٔ شماره ( ۸)را انجام دهید.

۶ــ انگیزه ها و هدف های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اروپاییان از ارتباط با ایران دوره صفوی را از متن درس
استخراج و دسته بندی کنید.
۱-حملات مداوم عثمانی ها: اروپاییان برای کاستن حملات عثمانی ها به اروپا درصدد تقویت رابطه خود با ایران برآمدند
۲٫تاسیس شرکت های بزرگ تجاری:که تمایل داشتند در ایران فعالیت تجاری کنند بنابراین نمایندگانی برای عقد قرارداد به ایران امدند.
۳- یکسان سازی فرهنگی به منظور رواج دین وفرهنگ خود درایران که زمینه ساز مصرف کالاهای اروپایی بود

پاسخ فعالیت های فصل پنجم – درس۱۰

۱ــ پرس و جو و مشاهده کنید که در بازار یا مراکز خرید محل زندگی شما، کدام حرفه ها و مشاغل راسته یا مکانی
مخصوص دارند. نتیجه را در کلاس بیان کنید.

۲ــ با راهنمایی دبیر خود، سه عامل گسترش تجارت در عصر صفوی را بیان کنید.
۱- امنیت و آرامش نسبی درکشور و ثبات سیاسی که بازرگانان احساس امنیت داشتند ۲-برقراری رابطه سیاسی و اقتصادی با دنیا ۳-یکسان سازی واحدهای اندازه گیری ۴- ایجاد راه ها

۳ــ با مطالعه متن، سه منبع عمده درآمد حکومت صفوی را ذکر کنید.
تجارت، مالیات ، صنایع مختلف مثل ریسندگی و بافندگی

۴ــ متنها را بخوانید. شیوهٔ برگزاری مراسم جشن و شادی در عصر صفوی را با روزگار کنونی مقایسه کنید.
۱- جشنهای امروز چون تجملاتی شده به سنت ضربه زده ۲-در گذشته جشنها در مکان های عمومی بود و همه اقشار به مساوی لذت میبردند ۳- بسیار ساده و بی آلایش بوده و مردم در ارتباط اجتماعی باهم بودند.

پاسخ فعالیتهای فصل ششم – درس ۱۱

۱ــ با مطالعه درس و راهنمایی دبیر خود، دلایل و عوامل مهم نابسامانی اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوران افشاریه را بررسی و تحلیل کنید.

الف)مشغولیت نادر به جنگ های داخلی و خارجی و در نتیجه تحمیل مالیات سنگین بر مردم از دلایل آشفتگی سیاسی واقتصادی آن دوره بود.
ب)بعلت رفتن مردم و کشاورزان به جنگ عمران و آبادانی صورت نگرفت.

۲ــ شیوهٔ به قدرت رسیدن سلسله های افشاریه، زندیه و قاجاریه چه شباهتی به هم دارد؟

-هرسه باجنگ به قدرت رسیدند .

-هرسه ساختار ایلیاتی داشتند

-هر سه زمانی به قدرت رسیدند که ناآرامی ایجاد شده بود.

-هرسه تقریبا سیطره ی یک قبیله بر کل کشور بود(افشار…زند…قاجار )

-هر سه باعث باعث یکپارچگی کشور و ایجاد حکومت نیرومند در کشور شدند.

-هرسه حکومت های کم دوامی بودند.

۳ــ در بارهٔ چگونگی تأثیر انقلاب صنعتی بر افزایش قدرت نظامی و سیاسی کشورهای اروپایی، در کلاس بحث و گفت وگو کنید.

انقلاب صنعتی توان کشورهای اروپایی را چند برابر کرد دگرگونی درحوزه سیاسی اجتماعی وفرهنگ به وجود آورد ومبنای دگرگونی های نظامی وسیاسی شد.یعنی اگر در زمان صفویان افشاریه زندیه احساس نیاز می شد وما مطابق با اروپاییان حرکت می کردیم همانطوری که اروپاییان در فرهنگ ایران کندوکاو می کردند ما هم احساس نیازمندی می کردیم عقب نمی ماندیم ودر دوره قاجاریه آنقدر امتیاز نمی دادیم و در زمان عباس میرزا ازروسهاشکست نمی خوردیم .

۴ــ با مطالعه درس، دلایل شکستهای ایران از روسیه را استخراج کنید.

مجهزبودن سپاه روسیه به سلاحهای جدید و آشنایی با فنون جنگی تازه درحالیکه سپاه ایران از سلاح های ابتدایی استفاده میکردند و با فنون جدید نظامی آشنایی چندانی نداشتند.

۵ــ هدف دولت انگلستان از جداکردن افغانستان و بخش شرقی سیستان و بلوچستان از ایران چه بود؟

مهمترین مستعمرهٔ انگلستان، یعنی هندوستان، با ایران همسایه بود. حفظ این مستعمره برای انگلستان اهمیت حیاتی داشت؛ بنابراین، هدف دولت انگلستان از جداکردن افغانستان و بخش شرقی سیستان و بلوچستان از ایران حفظ این مستعمره و جلوگیری از نفوذ کشورهای رقیب از طریق ایران به هندوستان بود.

جواب درس ازاد نهم96|درس پنجم فارسی نهم|دانلود درس آزاد فارسی نهم برای ادبیات بومی

تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم.

تو را ای گرانمایه، دیرینه ایران‌زمین

-تو را ای گرامی وطن، دوست دارم.

                                         مهدی اخوان ثالث

پیش از توضیح ان سه مصراع، گفتن و شنیدن – نوشتن و خواندن- مطالب زیر لازم است:

اگر ویدئو مربوط را دیده و شنیده باشید، با من هم عقیده خواهید بود، که مولفان کتاب فارسی نهم برای انتخاب این مصراع‌ها نهایت بد سلیقگی  و کج رفتاری را از خود نشان داده‌اند. قصیده را آن‌چنان تراشیده‌اند و آن‌چنان کلمات را انتخاب کرده‌اند که از شعر جز مشتی کلمه، چیزی باقی نمانده. اگر واقعا این قصیده این قدر احتیاج به تراش خوردن .داشته، پس لایق این نبوده که در عنوان فصل قرار بگیرد، اگر هم مولفان به زیبایی آن اعتقاد داشته، و عمق معنا را قبول داشته‌اند چرا این قصیده را این گونه بال و پر بریده‌اند. در واقع پس از خواندن این سه مصراع فهمیدم که چرا از اشعار بزرگان ما نسخه‌های متعددی در دست است. و چرا کلمه‌ها در بعضی از نسخه‌ها با هم تفاوت دارند. ممکن است بگویند که در کتاب‌های فارسی سوم راهنمایی هم این مصراع‌ها بود!

خوب! بله بود. ولی مگر اشتباه مجوز تکرار اشتباه است.

در همین سه مصراع: علاوه بر این که مولفان طوری آن‌ها را پشت سر هم چیده‌اند که دیگر نه یک قصیده بلکه شعر نیمایی شده، تازه کلمه زمین را هم به مصراع دوم افزوده‌اند.  و در مصراع سوم نیز به جای کلمه گهر واژه  وطن را قرار داده‌اند. این دو به علاوه این که این سه مصراع را از سه بیت جداگانه سر هم کرده‌اند.

به هر حال:

تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم.

بوم: سرزمین                      بر: خشکی، زمین. در این جا کشور

تو را ای گران‌مایه دیرینه، ایران زمین

 گرانمایه: ارجمند                 ایران زمین: سرزمین ایران

این هم قصیده کامل:
ز پوچ جهان هیچ اگر دوست دارم     تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم
تو را ای کهن پیر جاوید برنا     تو را دوست دارم، اگر دوست دارم
تو را ای گرانمایه، دیرینه ایران     تو را ای گرامی گهر دوست دارم
تو را ای کهن زاد بوم بزرگان     بزرگ آفرین نامور دوست دارم
هنروار اندیشه‌ات رخشد و من     هم اندیشه‌ات، هم هنر دوست دارم
اگر قول افسانه، یا متن تاریخ     وگر نقد و نقل سیر دوست دارم
اگر خامه تیشه‌ست و خط نقر در سنگ     بر اوراق کوه و کمر دوست دارم
وگر ضبط دفتر ز مشکین مرکب     نئین خامه، یا کلک پر دوست دارم
گمان‌های تو چون یقین می‌ستایم     عیان‌های تو چون خبر دوست دارم…
به جان، پاک پیغمبر باستانت     که پیری‌ست روشن‌نگر دوست دارم…
سه نیکش بهین رهنمای جهان است     مفیدی چنین مختصر دوست دارم
ابرمرد ایرانیی راهبر بود     من ایرانی راهبر دوست دارم
نه کشت و نه دستور کشتن به کس داد     ازین روش هم معتبر دوست دارم
من آن راستین پیر را گر چه رفته است     از افسانه آن سوی تر دوست دارم
هم آن پور بیداردل بامدادت     نشابوری هورفر دوست دارم
فری مزدک آن هوش جاوید اعصار     که ش از هر نگاه و نظر دوست دارم
دلیرانه جان باخت در جنگ بیداد     من آن شیردل دادگر دوست دارم
جهانگیر و داد آفرین فکرتی داشت     فزونترش زین رهگذر دوست دارم
ستایش کنان مانی ارجمندت     چو نقاش و پیغامور دوست دارم
هم آن نقش پرداز ارواح برتر     هم ارژنگ آن نقشگر دوست دارم
همه کشتزارانت، از دیم و فاراب     همه دشت و در، جوی و جر دوست دارم
کویرت چو دریا و کوهت چو جنگل     همه بوم و بر، خشک و تر دوست دارم
شهیدان جانباز و فرزانه ات را     که بودند فخر بشر دوست دارم
به لطف نسیم سحر روحشان را     چنان چون ز آهن جگر دوست دارم
هم افکار پرشورشان را که اعصار     از آن گشته زیر و زبر دوست دارم
هم آثارشان را، چه پند و چه پیغام          و گر چند سطری خبر دوست دارم
من آن جاودان یاد مردان که بودند          به هر قرن چندین نفر دوست دارم
همه شاعران تو و آثارشان را     به پاکی نسیم سحر دوست دارم
ز فردوسی، آن کاخ افسانه کافراخت        در آفاق فخر و ظفر دوست دارم
ز خیام، خشم و خروشی که جاوید        کند در دل و جان اثر دوست دارم
ز عطار، آن سوز و سودای پر درد     که انگیزد از جان شرر دوست دارم
وز آن شیفته شمس، شور و شراری     که جان را کند شعله‌ور دوست دارم
ز سعدی و از حافظ و از نظامی     همه شور و شعر و سمر دوست دارم
خوشا رشت و گرگان و مازندرانت     که شان همچو بحر خزر دوست دارم
خوشا حوزه شرب کارون و اهواز     که شیرین ترش از شکر دوست دارم
فری آذرآبادگان بزرگت     من آن پیشگام خطر دوست دارم
صفاهان نصف جهان تو را من     فزونتر ز نصف دگر دوست دارم
خوشا خطه نُخبه‌زای خراسان     ز جان و دل آن پهنه‌ور دوست دارم
زهی شهر شیراز جنت طرازت     من آن مهد ذوق و  هنر دوست دارم
بر و بوم کُرد و بلوچ تو را چون     درخت نجابت ثمر دوست دارم
خوشا طرف کرمان و مرز جنوبت     که‌شان خشک و تر، بحر و بر دوست دارم
من افغان همریشه‌مان را که باغی‌ست     به چنگ بتر از تتر دوست دارم
کهن سُغد و خوارزم را با کویرش     که‌شان باخت دودهٔ قجر دوست دارم
عراق و خلیج تو را چون ورزرود     که دیوار چین راست در، دوست دارم
هم ارّان و قفقاز دیرینه‌مان را     چو پوری سرای پدر دوست دارم
چو دیروز افسانه، فردای رویات     به جان این یک و آن دگر دوست دارم
هم افسانه‌ات را، که خوشتر ز طفلان     برویاندم بال و پر، دوست دارم
هم آفاق رویایی‌ات را که جاوید     در آفاق رویا سفر دوست دارم
چو رویا و افسانه، دیروز و فردات     به جای خود این هر دو سر دوست دارم
ولیکن از این هر دو ای زنده، ای نقد     من امروز تو بیشتر دوست دارم
تو در اوج بودی، به معنا و صورت     من آن اوج قدر و خطر دوست دارم
دگر باره برشو به اوج معانی     که‌ت این تازه رنگ و صور دوست دارم
نه شرقی، نه غربی، نه تازی شدن را    

برای تو، ای بوم و بر دوست دارم
جهان تا جهان است، پیروز باشی    

برومند و بیدار و بهروز باشی

حدیث پیامبر در مورد ماه ربیع الاول96| آیا روایت"کسی که مرا به ماه ربیع بشارت دهد،من او را به بهشت بشارت می دهم .

این باور غلط که به صورت بشارت بهشت از قول پیامبر(ص) در راستای خوشنودی ایشان از پایان یافتن ماه صفر و آغاز ماه ربیع الاول صورت می‌گیرد، متأسفانه باعث شده اصل و شأن حدیث، مورد غفلت قرار گرفته و مفهوم آن وارونه جلوه داده شود.

اما اصل واقعه و حدیث چیست؟ این روایت در شأن یکی از بهترین صحابه پیامبر اعظم(ص) ابوذر غفاری است که به دلیل رواج آن باور غلط، محور حدیث به کلی فراموش شده است.

این حدیث در باب «معنى قول النبی ص من‏ بشرنی‏ بخروج‏ آذار فله الجنه» از کتاب معانی الاخبار (النص / ۲۰۴) و همچنین کتاب علل الشرایع مرحوم شیخ صدوق (ج ۱ / ص ۱۷۵) و در روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه اثر مرحوم محمد تقی مجلسی (ج ۱۳ / ص ۳) و با سلسله‌ سند زیر بیان شده است:

«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الشَّیْبَانِیُّ وَ أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ وَ الْحُسَیْنُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ الْمُؤَدِّبُ وَ عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الوَرَّاقُ وَ عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ‏ الدَّقَّاقُ قَالُوا حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ حَدَّثَنَا تَمِیمُ بْنُ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ»

سلسله سند این روایت به صحابی بزرگوار عبدالله بن عباس منتهی می‌شود که وی اصل واقعه را این‎گونه توصیف می‌کند:

«عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ‏ کَانَ النَّبِیُّ ص ذَاتَ یَوْمٍ فِی مَسْجِدِ قُبَا وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ، فَقَالَ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ عَلَیْکُمُ السَّاعَهَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهِ، فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ قَامَ نَفَرٌ مِنْهُمْ فَخَرَجُوا وَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ یُحِبُّ أَنْ یَعُودَ لِیَکُونَ أَوَّلَ دَاخِلٍ فَیَسْتَوْجِبَ الْجَنَّهَ، فَعَلِمَ النَّبِیُّ ص ذَلِکَ مِنْهُمْ فَقَالَ لِمَنْ بَقِیَ عِنْدَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ: إِنَّهُ سَیَدْخُلُ عَلَیْکُمْ جَمَاعَهٌ یَسْتَبِقُونَ. فَمَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّهُ، فَعَادَ الْقَوْمُ وَ دَخَلُوا وَ مَعَهُمْ أَبُوذَرٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، فَقَالَ لَهُمْ فِی أَیِّ شَهْرٍ نَحْنُ مِنَ الشُّهُورِ الرُّومِیَّهِ؟ فَقَالَ أَبُوذَرٍّ قَدْ خَرَجَ آذَارُ یَا رَسُولَ اللَّهِ.

فَقَالَ(ص): قَدْ عَلِمْتُ ذَلِکَ یَا أَبَاذَرٍّ وَ لَکِنِّی أَحْبَبْتُ أَنْ یَعْلَمَ قُومِی أَنَّکَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهِ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ وَ أَنْتَ الْمَطْرُودُ عَنْ حَرَمِی بَعْدِی لِمَحَبَّتِکَ لِأَهْلِ بَیْتِی فَتَعِیشُ وَحْدَکَ وَ تَمُوتُ وَحْدَکَ وَ یَسْعَدُ بِکَ قَوْمٌ یَتَوَلَّوْنَ تَجْهِیزَکَ وَ دَفْنَکَ أُولَئِکَ رُفَقَائِی فِی الْجَنَّهِ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُون‏»

از ابن عباس نقل شده که گفت: روزی پیامبر(ص) به همراه تعدادی از اصحاب‌شان در مسجد قبا نشسته بودند، رسول خدا (ص) فرمود: اولین کسی که الان بر شما وارد می‌شود، مردی از اهالی بهشت است!

برخی از اصحاب تا این سخن را شنیدند، برخاسته و از مسجد خارج شدند تا دوباره وارد شده و اولین کسی باشند که بهشت بر او واجب می‌شود، پیامبر(ص) متوجه شده و به بقیه اصحاب که نزد ایشان بودند، فرمودند: اکنون جماعتی در حال سبقت گرفتن از یکدیگر، بر شما وارد می‌شوند، (ولی از میان آن‌ها) کسی که پایان یافتن ماه آذار (نام یکی از ماه‌های رومی معادل ماه خرداد و در آن زمان معادل ماه صفر) را بر من بشارت بدهد، اهل بهشت است.

آن جماعت برگشتند و وارد شدند و ابوذر نیز همراه‌شان بود، پیامبر(ص) به آن‌ها فرمود: ما در کدام ‌یک از ماه‌های رومی هستیم؟ ابوذر گفت: یا رسول الله! ماه آذار به پایان رسیده است.

پیامبر(ص) فرمود: ای اباذر! من این مسأله را می‌دانستم، ولی دوست داشتم قوم من بدانند که تو مردی از اهالی بهشتی و چطور این‌گونه نباشد، در حالی که تو بعد از من به دلیل محبتت به اهل بیتم، از حرم من طرد (تبعید) می‌شوی، تنها زندگی می‌کنی و تنها می‌میری و قومی که امر کفن و دفن تو را انجام می‌دهند، به واسطه‌ تو خوشبخت می‌شوند، آن‌ها دوستان من در بهشتی هستند که به پرهیزکاران وعده داده شده است.

این در حالی است که در میان کتب حدیث، تنها روایتی که اشاره به پایان یافتن ماه صفر و آغاز ربیع داشته باشد، همین روایت است، به نظر می‌رسد، در برخورد با روایتی که در فضای مجازی و اجتماعی مطرح می‌شود و به گونه‌ای منطبق بر عقل و منطق نیست، باید با دیده تأمل نگریسته شود و از کارشناسان خبره از میزان صحت حدیث مطمئن شد.

معروف ترین رمان دولت آبادی|اثر محمود دولت آبادی در جدول|کلیدر محمود دولت آبادی

محمود دولت‌آبادی (زادهٔ ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ دولت‌آباد سبزوار) نویسنده، نمایش‌نامه نویس و فیلم‌نامه‌نویس اهل ایران است. رمان بلندِ (ده جلدی) کلیدر مشهورترین اثر دولت‌آبادی است.[۱]
آثار دولت‌آبادی به زبان‌های انگلیسی،[۲] فرانسوی،[۳] ایتالیایی،[۴] نروژی،[۵][۶] سوئدی،[۷] چینی،[۸] کردی،[۹] عربی،[۱۰] هلندی،[۱۱] عبری[۱۲] و آلمانی ترجمه شده‌اند.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]
محمود دولت‌آبادی چندین نمایش‌نامه و فیلم‌نامه را به نگارش درآورده است، او همچنین سابقه بازیگری در تئاتر و سینما را دارد،[۱۸] اقتباس از آثار دولت‌آبادی ساخت چند فیلم را به‌همراه داشته‌است.[۱۹][۲۰]
فضای اکثر نوشته‌های دولت‌آبادی در روستاهای خراسان رخ می‌دهد و رنج و مشقت روستاییان شرق ایران را به تصویر می‌کشد.[۲۱]
دولت‌آبادی در سال ۲۰۱۳ برگزیده جایزهٔ ادبی یان میخالسکی سوییس شد.[۲۲] در سال ۲۰۱۴ جایزه شوالیه ادب و هنر فرانسه توسط سفیر دولت فرانسه در تهران به محمود دولت‌آبادی اهدا شد.[۲۳][۲۴][۲۵][۲۶]



    محمود دولت‌آبادی، ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ در روستای دولت‌آباد سبزوار متولد شد، مادرش فاطمه و پدرش عبدالرسول نام داشت.
    ۱۳۲۵ آغاز تحصیلات ابتدایی

دههٔ ۱۳۳۰

    ۱۳۳۲ پایان تحصیلات ابتدایی
    ۱۳۳۳ کار در کارخانه پنبه. بیماری استئوملیت در پا (بیماری استخوانی).
    ۱۳۳۴ سفر به مشهد برای معالجه.
    ۱۳۳۵ سفر به عتبات. بازگشت و توقف موقت در تهران.
    ۱۳۳۶ بازگشت به سبزوار و آغاز کار در شهر سبزوار.
    ۱۳۳۷ سفر به مشهد به قصد ورود به آموزشگاه گروهبانی. آشنایی با سینما و تئاتر.
    ۱۳۳۸ سفر به تهران. آشنایی با کارهای آنتوان چخوف و صادق هدایت.
    ۱۳۳۹ کار در تئاتر پارس در لاله‌زار به‌عنوان و رکلاماتور. آغاز داستان‌نویسی.

دههٔ ۱۳۴۰

    ۱۳۴۰ شرکت در کلاس تئاتر آناهیتا به صورت مستمع آزاد.
    ۱۳۴۱ مهاجرت خانواده به تهران. آغاز داستان‌نویسی به طور جدی و چاپ داستان کوتاه ته شب (نخستین داستان) در بولتن مجله (آناهیتا) متعلق به مصطفی اسکویی و به همت سعید سلطان‌پور.[۲۷] بازی در نمایش‌نامه شب‌های سفید کارِ داستایفسکی.
    ۱۳۴۲ نگارش داستان‌های ادبار و هجرت سلیمان. بازی در نمایش‌های قرعه برای مرگ اثر واهه کاچا، انیس مندو و تانیا.
    ۱۳۴۳ مرگ نورالله دولت‌آبادی برادر ۲۱ ساله‌اش. ترک تحصیل. بازی در نمایش «نگاهی از پل» کارِ آرتور میلر. نگارش داستان‌های بیابانی، پای گلدسته امامزاده شعیب (این داستان در سال ۱۳۵۲ در مجموعه لایه‌های بیابانی چاپ می‌شود) و سایه‌های خسته.
    ۱۳۴۴ دستیاری عباس جوانمرد در نمایش پهلوان اکبر می‌میرد
    ۱۳۴۵ آشنایی با احمد شاملو. نگارش داستان‌های سفر و بند. سفر به بندرعباس. بازی در تولید تلویزیونی عروسکها، کارِ بهرام بیضایی در روزهای پایانی سال، که فروردین سال بعد از تلویزیون پخش شد.
    ۱۳۴۶ آشنایی با جلال آل‌احمد. آشنایی با کارهای غلامحسین ساعدی، بازی در نمایش (چوب به دست‌های ورزیل) کارِ غلامحسین ساعدی، پایان نگارش آوسنه بابا سبحان. بازی در نمایش میراث کارِ بهرام بیضایی در تالار ۲۵ شهریور در آذر ماه. بازی در نمایش شهر طلایی کارِ عباس جوانمرد، در تالار ۲۵ شهریور، بهمن ماه.
    ۱۳۴۷ انتشار آوسنه بابا سبحان، بازی در نمایش (طلسم حریر و ماهیگیر) کارِ علی حاتمی در تالار و موزه و بعد در شهرستان‌ها. نگارش داستان‌های گاواربان و باشبیرو و نگارش نمایش‌نامه تنگنا. انتشار داستان بلند سفر و انتشار مجموعه لایه‌های بیابانی.
    ۱۳۴۸ سفر به کاخک خراسان پس از زلزله خراسان. بازی در نمایش عروسکها کارِ بهرام بیضایی. آغاز نگارش رمان کلیدر، پایان نگارش گاواربان، نگارش داستان بلند عقیل، عقیل. بازی در فیلم سینمایی گاو کارِ داریوش مهرجویی.
    ۱۳۴۹ ازدواج با مهرآذر ماهر. سفر به روستای کلیدر. (سودای مرد پیر) نقدی بر نمایش‌نامه محاق و مرگ در پاییز کارِ اکبر رادی در روزنامه کیهان. نقدی بر نمایش‌نامه (با خشم به یاد آر) کارِ جان آزبن، ترجمه کریم امامی، روزنامه کیهان، بهمن ماه. (سیری در اندیشه‌های برشت) نقدی بر کتاب (سیری در اندیشه‌های برشت) تألیف مجید امین مؤید. روزنامه کیهان. بازی در نمایش‌های مرگ در پاییز کارِ اکبر رادی و تمام آرزوها کارِ نصرت نویدی. انتشار نمایش‌نامه تنگنا.

دههٔ ۱۳۵۰

    ۱۳۵۰ آشنایی با امیرحسین آریان‌پور. انتشار داستان بلند گاواربان، پایان نگارش داستان بلند باشبیرو. تنظیم و اجرا و بازی در نمایش (راشومون) کارِ آگوتاگاوا نویسنده ژاپنی. نگارش داستان مرد. (غریبه در نارستان) نقدی بر نمایش‌نامه افول کارِ اکبر رادی، در روزنامه کیهان.
    ۱۳۵۱ مرگ برادر ناتنی‌اش علی دولت‌آبادی در حادثه رانندگی در جاده هراز. انتشار داستان باشبیرو. آشنایی با سهراب سپهری بازی در نمایش حادثه درویشی کارِ آرتو میلر. انتشار داستان بلند عقیل عقیل، پایان نگارش نمایش‌نامه درخت (مفقود شده). انتشار (ضمیمه گاواره‌بان) نقدی بر کتاب گاواره‌بان کارِ باقر مؤمنی. نگارش رمان پایینی‌ها (مفقود شده)، نگارش داستان خون و خنجر و شیدا (نام دیگر آن شب‌های قلعه چمن) نخستین جوانه‌های کتاب کلیدر از دل آن بیرون می‌آید.
    ۱۳۵۲ بازنویسی داستان بلند سفر، نگارش داستان (روز و شب یوسف). سخنرانی در دانشگاه تهران تحت عنوان (موقعیت کلی هنر و ادبیات کنونی)، این متن بوسیله انتشارات گلشایی در تهران منتشر شد. بازی در نمایش (چهره‌های سیمون ماشار) کارِ برتولت برشت. تهیه فیلم کوتاه هشت میلیمتری توسط سینمای آزاد اهواز به کارگردانی عبدالله نریموسی که نیمه تمام ماند. نمایش فیلم سینمایی خاک به کارگردانی مسعود کیمیایی بر اساس داستان آوسنه بابا سبحان. انتشار نقد فیلم دولت‌آبادی بر فیلم خاک با عنوان (بابا سبحان در خاک). انتشار مقاله (تذکره، دیدار خاموش با بهرنگ) در روزنامه کیهان. انتشار (آخر بازی) روایت یک دیدار. نقد کتاب قصه هستی کارِ مرتضی رضوان با عنوان (قصه هستی، قصه‌ای کودکانه برای بزرگسالان)، بینالود. سفر به سبزوار به همراه مهدی فتحی، شهاب موسوی‌زاده و محمدرضا لطفی، انتشار داستان کوتاه مرد.
    ۱۳۵۳ دستگیری و بازداشت توسط عوامل سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک). بازی در نمایش (اعماق) کارِ ماکسیم گورکی. (حرف‌هایی پیرامون قصه) گفت‌وشنود دولت‌آبادی با جنگ لوح. (نیمه‌های اول راه) گفت‌وشنود دولت‌آبادی با روزنامه آیندگان. پایان نگارش (از خم چنبر)، نگارش سفرنامه (دیدار بلوچ) در دی ماه قبل از دستگیر شدن.
    ۱۳۵۴ بازداشت و زندانی
    ۱۳۵۵ بازداشت و زندانی
    ۱۳۵۶ آزادی و رهایی از زندان. انتشار داستان بلند (از خم چنبر)، انتشار (دیدار بلوچ)، انتشار مقاله (پشت نقاب)، گرفتن اجازه از دولت‌آبادی برای ترجمه داستان (گاواره بان) به زبان آلمانی.
    ۱۳۵۷ آغاز انتشار رمان ده جلدی (کلیدر) چاپ اول انتشارات نشر پارسی. پایان نگارش و چاپ رمان جای خالی سلوچ چاپ اول انتشارات آگاه. انتشار مجموعه مقالات (ناگزیری و گزینش هنرمند)، سخنرانی در دانشگاه تهران. انتشار مقاله (عشق عاشقان را، جام جم، شما را) در روزنامه کیهان. (ایران و خطر تعصبات فرقه‌ای) سخنرانی در دانشگاه آزاد ایران، چاپ در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات. (کشف ضرورت وحدت در تجربه و عمل) سخنرانی در مدرسه عالی پارس، چاپ متن سخنرانی در روزنامه کیهان. انتشار فیلم‌نامه (سربداران)، کتاب جمعه شماره ششم.
    ۱۳۵۸ دیدار و گفت و شنود دولت‌آبادی با آقا بزرگ علوی با حضور باقر مؤمنی، محسن یلفانی، ابراهیم رهبر و محمدعلی سجادی، انتخاب دولت‌آبادی به عنوان دبیر اول سندیکای هنرمندان و کارکنان تئاتر ایران. انتشار گاواربان به زبان آلمانی با ترجمه دکتر تورج رهنما، نگارش نمایش‌نامه ققنوس، (نگاهی به سی و پنج سال تئاتر مبارز). سخنرانی در دانشگاه صنعتی شریف در روز جهانی تئاتر، چاپ در مجله آناهیتا. (یاد هنرمند) سخنرانی کوتاه بر مزار پرویز فنی‌زاده. اجرای هجرت سلیمان توسط صدرالدین حجازی. (کله گردها و کله تیزها) نقدی بر بر اجرای نمایش‌نامه برتولت برشت، چاپ در کتاب جمعه، آذرماه. انتشار مقاله (به‌سوی تئاتر ملی) نشریه سندیکای هنرمندان و کارکنان تئاتر. انتشار مقاله (پیش از هر آئینی ایرانی هستیم) روزنامه آیندگان، انتشار (تئاتر در محاق) گفت و شنود، چاپ در صحنه معاصر.
    ۱۳۵۹ انتشار داستان هجرت سلیمان به زبان سوئدی. (یادداشت‌هایی دربارهٔ داستان) چاپ در کتاب شورای نویسندگان و هنرمندان ایران، کتاب اول. (سندیکا و ما) گفت و شنودی با دولت‌آبادی، چاپ در صحنه معاصر، اسفند ماه.

دههٔ ۱۳۶۰
محمود دولت‌آبادی

    ۱۳۶۰ فوت پدر. پایان نگارش فیلم‌نامه (اتوبوس). (طرب و تحول) سخنرانی در تئاتر دهقان، چاپ در کتاب شورای نویسندگان و هنرمندان ایران، کتاب سوم، فروردین ماه.
    ۱۳۶۱ آغاز مکاتبه با محمدعلی جمال‌زاده. انتشار نمایش‌نامه ققنوس
    ۱۳۶۲ پایان نگارش رمان ده جلدی (کلیدر). تدریس در مدرسه تلویزیون.
    ۱۳۶۳ چاپ داستان (مرد) به زبان فرانسوی در مجموعه داستان‌های ایرانی.
    ۱۳۶۵ فوت مادر. نگارش داستان (آهوی بخت من گزل)، نگارش فیلم‌نامه (هیولا)، نگارش قصه رادیویی (اتاق شماره شش)، مهرماه. (گل دیوانه) قصه‌ای برای رادیو، بر اساس (گل سرخ رنگ) اثر گارشین،
    ۱۳۶۶ (آزادی، ایدئولوژی مشترک همه نویسندگان جهان است)، مقاله‌ای با یاد غلامحسین ساعدی، چاپ در روزنامه کیهان. (نقش سیمای او) سخنرانی در تالار موزه هنرهای معاصر.
    ۱۳۶۷ انتشار داستان (آهوی بخت من گزل). صلح و جنگ (پایان کابوس) پاسخ به مجله تایم-لایف، چاپ متن فارسی آن در دنیای سخن شماره بیست. (ضد خاطرات، اثری متفاوت) نقدی بر کتاب ضد خاطرات اثر آندره مالرو، ترجمه ابوالحسن نجفی و رضا سیدحسینی، مجله آدینه، شماره۲۱، ویژه نوروز. (در احوال رمان)، مقاله، چاپ در مجله آدینه، شماره۲۱، اسفندماه. انتشار مقاله (رمان چیست؟)، مجله دنیای سخن شماره ۲۵، اسفند ماه.
    ۱۳۶۸ انتشار کتاب (کارنامه سپنج)، سه جلد، مجموعه آثار. انتشار کتاب (ما نیز مردمی هستیم)، گفتگو با فریدون فریاد و امیرحسن چهلتن، نشر پارسی. (نویسندگان دوستداران بشریت)، گفتگو با دولت‌آبادی، مجله دنیای سخن، شماره ۲۸. سفر به هلند، سوئد، آلمان، انگلستان، و فرانسه. (انسان سوم) سخنرانی در سمپوزیوم آمستردام، چاپ متن فارسی در مجله دنیای سخن، شمارة ۲۹، پاییز. آغاز ترجمه رمان (جای خالی سلوچ) توسط زیگرید لطفی.
    ۱۳۶۹ سفر به آلمان به دعوت خانه فرهنگ‌های جهان (برلین). آغاز ترجمه داستان سفر توسط بهمن نیرومند. (برخوردهای جزمی مورد علاقه من نیست)، گفتگوی دولت‌آبادی با ناهید موسوی، مجله دنیای سخن شماره ۳۲. (ای بسا هندو و ترک همزبان)، مجله آدینه شماره ۵۲. (رابطه هنر و ادبیات با مردم)، مقاله، چاپ در مجله کلک شماره ۶. انتشار هجرت سلیمان به زبان چینی. (فصل شکوفایی ادبیات آسیا)، گفت و شنود، مجله دنیای سخن.

دههٔ ۱۳۷۰

    ۱۳۷۰ انتشار کتاب (روزگار سپری‌شده مردم سالخورده)، جلد اول (اقلیم باد)، چاپ اول، نشر چشمه و نشر پارسی. سفر به آمریکا و کانادا به دعوت سیرا. انتشار نشریه (زمانه) شماره دوم، ویژه محمود دولت‌آبادی، به همت خسرو قدیری، آبان ماه، سن خوزه. (ماه تمام نیمروز)، گفتگوی دولت‌آبادی با شاهرخ تویسرکانی، مجله دنیای سخن شماره ۴۲. (مثلث نحس) عنوان سخنرانی در کنفرانس سییرا، دانشگاه میشیگان، چاپ این سخنرانی در مجله آدینه شماره ۶۰. سخنرانی در دانشگاه کویینز (کانادا). شرکت در چندین جلسه فرهنگی در نیو جرسی، کنتیکت، واشینگتن. (رنج ما، فرضیه ما)، سخنرانی در دانشگاه سیاتل (واشینگتن) و دانشگاه برکلی (کالیفرنیا)، چاپ آن در نشریه گردون، فروردین ماه، انتشار داستان (آهوی بخت من گزل) به زبان سوئدی. چاپ داستان (ادبار) به زبان انگلیسی در کتاب (داستان‌هایی از ایران) زیر نظر دکتر حشمت موید. انتشارات میج، واشینگتن. انتشار مقاله (بوی خوش باغستان یوش در افغانستان) مجله آدینه شماره ۶۴.
    ۱۳۷۱ سفر به مونیخ و سخنرانی در سمپوزیوم ادبیات در گذار به هزاره سوم. تحت عنوان (در آستانه فصلی سرد)، چاپ آن در مجله آدینه شماره ۷۰. انتشار کتاب (جای خالی سلوچ) به زبان آلمانی. حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت. پایان نگارش جلد دوم کتاب (روزگار سپری‌شده مردم سالخورده). انتشار کتاب (ردَ، گفت و گزار سپنج)، مجموعه مقالات و سخنرانی‌ها و نوشته‌های پراکنده. (آیا ادبیات داستانی ما جهانی است؟) مقاله، مجله دنیای سخن شماره۵۳. انتشار کتاب (روزگار سپری‌شده مردم سالخورده)، جلد دوم (برزخ خس).
    ۱۳۷۲ سفر به آلمان. انتشار مقاله (از نقطه عزیمت تا لحظه شدن)، مجله تکاپو، نو، شماره ۷. انتشار فیلم‌نامه (اتوبوس). انتشار مقاله (دموکراسی و حدود بشر بودن ما)، مجله آدینه. انتشار (زبان فارسی‌زبان شعر است)، مقاله و گفتگو، چاپ در روزنامه فرانکفورتر روندشاو، متن فارسی در مجله دنیای سخن. (گفتگو با احمد شاملو، مهدی اخوان‌ثالث، محمود دولت‌آبادی) توسط محمد محمدعلی.
    ۱۳۷۳ آغاز ترجمه جای خالی سلوچ به زبان فرانسوی. چاپ مقاله (چیرگی بر مرگ، تاوان زیستن)، دربارهٔ کتاب روزگار سپری شده مردم سالخورده. مجله تکاپو. انتشار مقاله (در چرایی فقدان اختران)، مجله دنیای سخن، شماره‌های۲۶–۲۸، بهمن و اسفند ماه. انتشار نشریه تکاپو شماره فروردین ماه، دوره نو، شماره ۸، بخشی از این شماره به همت منصور کوشان ویژه محمود دولت‌آبادی و کتاب (اقلیم باد) اوست. انتشار (نکته این‌جاست)، یادداشتی بر کتاب روزگار سپری شده مردم سالخورده (جلد اول، اقلیم باد)، مجله تکاپو. انتشار (یادستایی نمایش تنبورنواز) نقدی بر اجرای نمایش (تنبور نواز)، کارگردان هادی مرزبان، مجله دنیای سخن شماره ۵۹.
    ۱۳۷۴ ترجمه مجلد اول کلیدر به زبان آلمانی.
    ۱۳۷۵ انتشار چاپ دوم جای خالی سلوچ به زبان آلمانی. انتشار (همایش جهانی نویسندگان، امواج سه دریا)، گفتگو مجله دنیای سخن شماره ۷۰
    ۱۳۷۶ انتشار مجلد اول کلیدر به زبان آلمانی در زوریخ
    ۱۳۷۷ انتشار بحثی کلی تحت عنوان (کانون نویسندگان، محفل بسته نخبه گرایانه)، چهار گفتگوی مستقل با محمود دولت‌آبادی، هوشنگ گلشیری، سیمین بهبهانی و محمدجعفر پوینده. نشریه فرهنگ توسعه
    ۱۳۷۸ شرکت در جشن (صدای ادبیات ایران) (به مدت یک هفته) در آمریکا به اتفاق محمدعلی سپانلو، جواد مجابی و شهریار مندنی‌پور، احمد شاملو و سیمین بهبهانی هم دعوت شده بودند که نتوانستند شرکت کنند، این جشن به شرکت پن آمریکا، دانشگاه کلمبیا و انجمن آسیایی برگزار گردید. سخنرانی در دانشگاه کلمبیا.
    ۱۳۷۹ ترجمه جای خالی سلوچ به زبان عربی توسط (سلیم عبدالامیر حمدان) در سوریه. انتشار جلد سوم (بخش پایانی) کتاب روزگار سپری شده مردم سالخورده (پایان جغد).[۲۸]

دههٔ ۱۳۸۰

    ۱۳۸۰ انتشار نشریه دفتر هنر شمارة ۱۴ ویژه محمود دولت‌آبادی، اسفندماه، استاکتن (کالیفرنیا). ستایش ویژه منتقدان مطبوعات از دولت‌آبادی در جلسه نشریه (کتاب هفته)، تهران. گپ حسن محمودی و مریم افشنگ با دولت‌آبادی تحت عنوان (ما همه از ایل آمده‌ایم). نشریه همشهری، آذر ماه، گپ دفتر هنر با دولت‌آبادی (به همت جواد مجابی، عمران صلاحی، محمد قاسم‌زاده و حمیدرضا رضایی).
    ۱۳۸۲ انتشار رمان سلوک.
    ۱۳۸۳ انتشار کتاب (روز و شب یوسف) انتشارات نگاه.
    ۱۳۸۷ جلوگیری از انتشار رمان زوال کلنل توسط نشر چشمه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    ۱۳۸۸ حمایت از میرحسین موسوی در جریان دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، انتشار کتاب نون نوشتن.
    ۱۳۸۹ رونمایی از کتاب زوال کلنل با نام (کلنل) در آلمان با ترجمه بهمن نیرومند، برگزاری برنامه کتاب‌خوانی (کلنل) در چند شهر آلمان، برلین، کلن، وایمار.[۲۹] شرکت در نمایشگاه کتاب فرانکفورت،[۳۰] شرکت و سخنرانی در فستیوال بین‌المللی نروژ، بزرگترین همایش ادبی کشورهای نوردیک.

دههٔ ۱۳۹۰
مجموعهٔ کامل وزیری امیر حسنک شامل کتاب، لوح فشرده و قاب شاسی
فهرست
0:00
بخشی از فایل صوتی داستان حسنک وزیر با صدای محمود دولت‌آبادی از مجموعهٔ وزیری امیر حسنک

    ۱۳۹۱ شرکت در همایش نکوداشت عثمان محمدپرست و رونمایی از سردیس او،[۳۱] اقدام به نگارش کتاب وزیری امیر حسنک. دیدار و عیادت از سعدی افشار هنرمند و پیشکسوت نمایش‌های تخت‌حوضی،[۳۲] انتشار کتاب میم و آن دیگران. رونمایی از کتاب زوال کلنل با نام (کلنل) با ترجمه (تام پتردیل) در لندن.[۳۳]
    ۱۳۹۲ بزرگداشت محمود دولت‌آبادی در سارایوو،[۳۴] پیش فروش کتاب (وزیری امیر حسنک) به صورت اینترنتی در بهمن ماه ۱۳۹۲
    ۱۳۹۳ سخنرانی در مراسم تشیع پیکر محمدرضا لطفی در اردیبهشت ماه و سخنرانی در مراسم تشیع پیکر سیمین بهبهانی، پیام تسلیت به مناسبت درگذشت زیگرید لطفی،[۳۵] از تمبر یادبود محمود دولت‌آبادی هم‌زمان با هفتاد و چهارمین سالگرد تولدش با عنوان (آقای رمان ایران) در زادگاهش سبزوار، رونمایی شد.[۳۶] برگزیده جایزهٔ ادبی یان میخالسکی سوییس، دریافت نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه توسط سفیر دولت فرانسه در سفارت فرانسه در تهران آبان ماه ۱۳۹۳
    ۱۳۹۴ انتشار کتاب «تا سر زلف عروسان سخن» توسط نشر چشمه،[۳۷] انتشار کتاب بنی‌آدم در اسفند ماه ۱۳۹۴ توسط نشر چشمه.
    ۱۳۹۵
    ۱۳۹۶

فعالیت سیاسی
از چپ جمیله کدیور، محمود دولت‌آبادی، محمدعلی سپانلو و علی افشاری در دادگاه کنفرانس برلین

    دولت‌آبادی قبل از انقلاب ۵۷ به دلایل سیاسی چند مرتبه دستگیر و روانه زندان شد.
    وی در صحنه سیاسی کشور هم فعال است و دارای گرایش‌های اصلاح طلبانه است.
    دولت‌آبادی از جمله افراد شرکت کننده در کنفرانس برلین بوده.
    وی در جریان انتخابات سال ۱۳۸۸ به حمایت از میرحسین موسوی پرداخت.[۳۸]
    وی در سخنانی که در ماهنامه مهرنامه چاپ شد و به گفته محمد قوچانی موج هجمه‌ها و حمله‌ها را برای او پس از انتشار و روی گیشه آمدن این نشریه به همراه داشت گفت: «اتفاقاً من هم قاسم سلیمانی و امثال او را می‌پسندم در جای خود و همین‌طور آقای ظریف و امثال او را. به همین روشنی هم این حرف را چاپ کنید. او و امثال او باید سر جای خودشان بایستند و نگذارند مردم کُشان وارد کشور ایران شوند و این دیگران هم سر جای خودشان و از طُرُق دیگر بگویند و بکوشند که این مردم کُشان را باید جمع کرد! باز هم سعدی گفت «جهان مانند خط و خال است و ابرو/که هر چیزی به جای خویش نیکوست» … هر انسانی با هر ظرفیتی برای کشور خودش لازم است و این دیدی خارج از تعصب است.»[۳۹]

دولت‌آبادی و اقتباس سینمایی

چندین فیلم بر اساس داستان‌ها و فیلم‌نامه‌های دولت‌آبادی ساخته شده‌اند.

    دولت‌آبادی داستان آوسنه باباسبحان را به مسعود کیمیایی فروخت و او فیلم خاک را بر اساس آن ساخت، سپس دولت‌آبادی نقدی بر فیلم خاک با عنوان (بابا سبحان در خاک) نوشت، دولت‌آبادی مدعی‌ست که کیمیایی به داستان وفادار نبوده‌است. دولت‌آبادی در مصاحبه‌ای عنوان کرده: نمایش‌نامه‌ای نوشته بودم به نام تنگنا، وقتی به زندان افتادم این نمایش‌نامه بدون اجازه من، به فیلم برگردانده شد؛ و نامش شد گوزن‌ها آن هم بی‌هیچ اشاره‌ای به نمایشنامه و نویسنده‌اش. از زندان که درآمدم فیلم را دیدم. موضوع، فضا و پرسوناژها همه از نمایش‌نامه (تنگنا) برداشته شده بود. از میان آن همه دوست مطبوعاتی، فقط به محمدرضا اصلانی گفتم: «آیا همچون اتفاقی را متوجه نشدید؟ چرا چیزی نگفتید؟ نپرسیدید داستان آن از کجا آمده‌است؟»
    دولت‌آبادی می‌گوید: گمانم سال ۵۶ بود که به درخواست محمدحسین پرتوی، برادر نصرت پرتوی، همسر عباس جوانمرد و دوست و همکار دوره تئاتر، طرح سریالی را برای تلویزیون ملی ایران نوشتم. با عنوان (سربداران)، پیش از من گویا به سراغ بهرام بیضایی رفته بودند که نتیجه‌ای نگرفته بودند. چند نفری هم در آن فاصله طرح‌هایی نوشته بودند که هیچ‌یک مطلوب تلویزیون نبودند. تا اینکه طرح من آماده و فصل اول نوشته شد. محمدحسین پرتوی به واسطه خواهرش (نصرت)، که قول داده بود مراعات امانت‌داری را بکند. نسخه زیراکسی فیلم‌نامه را با خود به تلویزیون برد، بی‌هیچ قرارداد یا پیش پرداختی، مدت‌ها گذشت، بالاخره خبر آوردند که تلویزیون با این موضوع که دولت‌آبادی سربداران را بنویسد مخالف است؛ و موضوع مسکوت گذاشته شد تا سال ۵۸. حالا انقلاب شده بود و تلویزیون ملی ایران به تلویزیون جمهوری‌اسلامی ایران تغییر نام داده بود. بار دیگر محمدحسین پرتوی پیدایش شد و این بار گفت: قرار است سربداران ساخته شود. کارگردانش را هم گذاشته‌اند محمدعلی نجفی. از من دعوت کرد به دفتری در خیابان بلوار کشاورز (الیزابت سابق) رفتم. ملاقات و چای و گفتگو. بعدها خبردار شدم که به آقای نجفی هم گفته‌اند فلانی، یعنی من، نباید سربداران را بنویسد. من به کار خود بازگشتم و سربداران به راه خود رفت و نتیجه آنکه دست‌نوشته من در کتاب جمعه چاپ شد و نویسنده سریال (شهر من شیراز) که پیش از انقلاب از تلویزیون پخش می‌شد نویسنده فیلم‌نامه سربداران شد. از آن زمان دیگر از محمدحسین پرتوی خبری نشد. به نظرم رسید بخش اول فیلم‌نامه سربداران را منتشر کنم. آن را برای کتاب جمعه فرستادم. به پیغام آقای احمد شاملو که خواسته بود با آن هفته‌نامه کار کنم.
    به گفته دولت‌آبادی: سال ۵۹ بود که یک روز داریوش فرهنگ به اتفاق همسرش سوسن تسلیمی به خانه من آمدند. به توصیه بیضایی از من خواست فیلم‌نامه‌ای بر اساس طرحی که به بیان وی در گذشته به شکل واقعی رخ داده بود بنویسم. در دهات کرمان مردی روستایی اتوبوسی می‌خرد و یک دهاتی دیگر در رقابت با او اتوبوسی دیگر می‌خرد. بنا می‌شود این موضوع بشود دست‌مایه فیلم‌نامه (اتوبوس) که من آن را نوشتم. فیلم‌نامه را داریوش فرهنگ به مدیر شبکه دوم تلویزیون داد، آقای حسن جلایر، ایشان خواند و فیلم‌نامه را پسندید و حتی پیش‌پرداخت هم به من دادند، بعد فیلم‌نامه را به شبکه یک تلویزیون دادند، در آنجا بار دیگر با نام من مخالفت شد. این را داریوش فرهنگ تلفنی به من خبر داد. با این خبر گمان کردم این فیلم‌نامه هم می‌رود کنار (گاواره‌بان) و سربداران، اما چند ماه بعد مطلع شدم فیلمی با همین نام، (اتوبوس)، در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده است که فیلمنامه‌نویس آن دیگری است! به آن فیلم چند جایزه سیمرغ دادند. اما من تا ۷۲ ساعت دچار سردرد بودم.
    دولت‌آبادی می‌گوید: هنگامی که محمدحسین پرتوی برای سربداران به منزل ما می‌آمد، علی ژکان هم مدام همراه او بود. سال‌ها بعد فیلمی با سرمایه بنیاد سینمایی فارابی ساخته شد به کارگردانی علی ژکان به نام مادیان، فیلم‌نامه‌اش را خودش نوشته بود. بی‌هیچ اشاره‌ای به اقتباس آن، او خودش را شاگرد من می‌دانست و به این شاگردی می‌بالید. بی‌هیچ اجازه‌ای نیمه دوم کتاب جای خالی سلوچ را به فیلم برگردانده بود. شکایت کردم به وزارت ارشاد، او معترف شد که این کار را کرده‌است؛ و اجازه خواست جبران کند و غرامت بپردازد. از آن تاریخ سال‌ها گذشته‌است و دیگر هیچ خبری نشد.
    دولت‌آبادی مدعی‌ست: حمید سمندریان هم از روی طرح فیلم‌نامه (هیولا) ی من که به درخواست خودش نوشته بودم فیلمی ساخت با نام (همه آرزوی زمین)، که در تیتراژ آن هیچ اشاره‌ای به من و حقوق من نکرد. نه اجازه گرفت و نه حرفی زد.
    دولت‌آبادی برای ناصر تقوایی هم به خواست خودش یک طرح نوشته بر اساس (جای خالی سلوچ) که در اختیارش گذاشته، اما این فیلم‌نامه ساخته نشد.
    برای داریوش مهرجویی هم به درخواست خودش براساس آن متنی که در مجله لایف منتشر کرده بود با عنوان (صلح و جنگ، پایان کابوس) طرح فیلم‌نامه‌ای نوشته که آن را هم به مهرجویی داده‌است، اما این فیلم‌نامه ساخته نشد.[۴۰]
    فیلم زمستان است به کارگردانی رفیع پیتز بر اساس داستان سفر محمود دولت‌آبادی ساخته شده‌است.[۴۱]

انشا در مورد رنگین کمان96|تحقیق در مورد رنگین کمان|متن رنگین کمان

تا به حال به هفت رنگی که خداوند پس از باران بر آسمان بوم نقاشی دنیا می نگارد؛ توجه کرده اید؟!
 
  شاید با وجود اینکه رنگین کمان؛ زیبایی خارق العاده ای دارد و همیشه به شدت جذب زیبایی اش می
 
 شوید؛ اطلاعات چندانی راجع به منشع ان و اینکه چگونه تشکیل می شود ندارید...بد نیست در مورد
 
 این کمان جذاب چند سطری بخوانید..
.
  ر نگین کمان جلوه شگفت آوری از طبیعت است که موقع بارش نم نم و یا پس از بارندگی دیده
 
 می‌شود.  در قدیم مردم خرافی رنگین کمان را نشانی از شور بختی می‌پنداشتند. و خیال می‌کردند،
 
رنگین کمان پلی است برای بالا رفتن ارواح و زمانی که آنرا می‌دیدند گمان می‌کردند شخصی در آستانه
 
 مرگ است...!

این منظره زیبا از شکستن نوری  که از میان قطرات باران گذشته است، پدید می‌آید. در اینجا قطرات باران

 هر کدام نقش منشوری را دارند. که نور خورشید را تجزیه و بازتاب می کند و باعث تفکیک رنگها بصورت

 مرتب و شکل هندسی زیبایی می‌شوند.

می‌دانیم که نور سفید ترکیبی از هفت رنگ است که بوسیله منشور و ... تجزیه می‌شود، همان طوری

 که در منشور ، نوری که کمترین طول موج را دارد (بنفش) بیشتر منحرف می‌شود، لذا رنگ بنفش با

حداکثر انحراف در پایین طیف قرار می گیرد و رنگ قرمز که بیشترین طول موج را دارد، در بالای کمان دیده

 می‌شود. ترتیب رنگها بصورت زیر است: